بچه ها در دوره پیش دبستانی چه می آموزند؟
● هدف آموزش پیش دبستانی
عمده ترین هدف آموزش در این دوره آماده کردن کودکان برای ورود به دبستان است. آموزش مهارتهای اجتماعی نظیر بالا بردن سطح تعامل کودک با دیگر همسالان از جمله آموزشهای مهم دوران پیش دبستانی است. مهارتهای خودیاری شامل طرز صحیح غذا خوردن، پوشیدن و در آوردن لباس و رعایت نظافت هنگام رفتن به دستشویی به صورت مستقل، از دیگر مهارتهای زیربنایی است که کودک باید در این مرحله بیاموزد.
از سوی دیگر، آموزش اطلاعات عمومی نظیر مفاهیم( بالا، پایین- چپ، راست- کوتاه، بلند و...)، مشاغل، حیوانات، میوه ها، رنگها، وسایل نقلیه و... همچنین مهارتهای نوشتن مانند طرز صحیح گرفتن مداد از جمله مواردی است که کودک در این مرحله می آموزد.
ضمن آنکه، مهارتهای حرکتی ظریف مانند قیچی کردن کاغذ، کپی کردن اشکال، رنگ آمیزی و وصل کردن نقطه ها به هم و نیز مهارتهای حرکتی غیرظریف نظیر دویدن، پریدن، لی لی کردن، از پله بالا و پایین رفتن، چهار دست و پا راه رفتن و... نقش اساسی و مهمی را در یادگیری کودک در تمام مراحل تحصیلی او خواهد داشت.
سوال این است که کودکان در دوره پیش دبستانی تا چه اندازه با این آموزشها آشنا می شوند. اگر چه باید اذعان داشت با توجه به مشکلات مالی و پایین بودن دستمزد مربیان مراکز پیش دبستانی و مهد کودک، این قشر دلسوز، زحمت فراوانی برای آموزش کودکان متحمل می شوند. اما به نظر می رسد با وجود اهمیت آموخته های زیربنایی در این مقطع سنی، کمتر به این مهم توجه می شود.
در حالی که آموزش این مهارتها نیاز به مربیانی با تجربه دارد که علاوه برآشنایی با خصوصیات جسمی و روحی کودک، تجربه کافی جهت آموزش در این زمینه را داشته باشند.
چه بسا مربیانی به دلیل رعایت نکردن مراتب آموزشی از ساده به مشکل، مفاهیم را به صورت غیرعلمی به کودکان می آموزند. در چنین شرایطی کودک به دلیل نقص آموزش، احساس ناتوانی کرده و اعتماد به نفس او پایین می آید و در نتیجه از کار آموزش دلزده می شود.
اگر چه مربیان مهدهای کودک و مراکز پیش دبستانی تمام تلاش خود را برای بهبود آموزش به کار می گیرند اما در مواردی نداشتن الگوی مناسب و نا آشنایی با اصول روانشناسی، اغلب رابطه آنها را با کودک و خانواده دچار چالش می کند.
● انتظار خانواده ها از سیستم آموزشی
« خانم نظری که خانه دار است و دو فرزند با فاصله سنی کم دارد، انگیزه اش را از فرستادن فرزندانش به پیش دبستانی چنین بیان می کند: از آنجا که نمی توانم همزمان از هر دو فرزندم مراقبت کنم و به آموزش هر دو برسم کودک بزرگتر را به پیش دبستانی فرستاده ام تا علاوه بر آموزش و تعامل با کودکان دیگر، بتوانم به فرزند دوم و کارهای منزل بهتر رسیدگی کنم.»
«خانم بهمنی، کارشناس اداره آموزش و پرورش نیز به عنوان یک مادر شاغل به گزارشگر ما می گوید: من از نظر نحوه آموزش مفاهیم مختلف به فرزندم مشکلی ندارم. تنها انتظارم از مربیان پیش دبستانی این است که به طور کامل مراقب فرزندم باشند. ولی همه مادران مانند من تخصص کافی برای این کار ندارند. بنابراین، بحث آموزش صحیح و دقیق چیزی است که باید در مراکز پیش دبستانی اعم از دولتی یا خصوصی مد نظر قرار گیرند.»
«خانم مقیمی، خانه دار نیز درباره توقعش از مراکز پیش دبستانی معتقد است: چون همین یک فرزند را دارد که سال آینده به کلاس اول می رود بنابراین انتظارش این است که آموزشهای پیش دبستانی، کودک او را برای ورود به مدرسه کاملا آماده کند.»
البته این فقط توقع خانم مقیمی نیست، بلکه تصور اغلب والدین و حتی مادربزرگ و پدربزرگهایی است که از نوه شان مراقبت می کنند. آنها می خواهند مراکز پیش دبستانی علاوه بر اینکه به صورت اصولی آموزشهای لازم را به کودک ارائه می دهند با وی ارتباط عاطفی هم برقرار کنند تا محیط پیش دبستانی را بپذیرد و کم کم مهیای جدا شدن از مادر و حضور رسمی در دبستان شود.
«کامران پور، پدر بزرگ بازنشسته هم در خصوص اهمیت دوره پیش دبستانی اظهار می کند: از وقتی که نوه ما طفلی نوزاد بوده من و مادربزرگش در زمان غیبت مادرش از او مراقبت می کردیم. حالا او 5 ساله است و پیشرفت علم و فناوری به سرعت بالا رفته، در نتیجه نوه مان هر روز سوالهای پیچیده تر و هوشمندانه تری از ما می پرسد که توان پاسخگویی صحیح به او را نداریم و نمی توانیم به رشد فکری و خلاقیت او کمک زیادی بکنیم. بنابراین بهتر است در دوره پیش دبستانی این آموزه های جدید را فرا بگیرد.»
«ف، سعیدیان، شاغل در یکی از بیمارستانها نیز معتقد است: افرادی نظیر من که مشغله کاری زیادی دارند، وقتی فرزندشان را به دست مربیان دوره پیش دبستانی می سپارند، انتظار دارند تمام اطلاعات مورد نیاز فرزندشان را به آنها بیاموزند و حتی والدین را هم راهنمایی کنند تا در زمینه آموزش مهارتهای مورد نیاز کودکشان در منزل بتوانند به آنها کمک کنند.»
● آماده شدن برای ورود به مدرسه
این طور که از مجموع نظرهای والدین برمی آید، گویا انتظار آنها از آموزش دوره پیش دبستانی این باشد که فرزندشان را کاملا آماده ورود به مدرسه کند.
حتی در این زمینه بعضی از والدین تا آنجا پیش می روند که تصور می کنند با ورود کودکشان به این دوره دیگر وظایف آموزشی و تربیتی خودشان کاملا به اتمام رسیده و از هر نوع کمکی در این باره مبرا هستند. شاید به همین دلیل نیز وقتی فرزندی در دوران دبستان دچار مشکل آموزشی یا ارتباطی می شود، خطاب به مربیان یا مسؤولان مدرسه می گویند؛ ما که فرزندمان را به دوره پیش دبستانی فرستاده ایم پس نباید دیگر مشکلی داشته باشد!
این در حالی است که کارشناسان آموزشی تاکید می کنند، آموزشهای دوره پیش دبستانی وقتی مثمر ثمر خواهد بود که در منزل نیز توسط اولیا پیگیری شود و از این طریق تعامل بیشتری بین مسئولان و آنها ایجاد گردد و در صورت مشاهده پیشرفت فرزندشان از مربی تشکر و در هنگام بروز مشکل رفتاری و ارتباطی یا دلزدگی از آموزش، مشکل را با مسؤولان آموزشی در میان بگذارند تا کودک بهره بهتری از این دوره ببرد.
فاطمه فرزانه