چرا پیش دبستانی مهم است؟


تا چند سال پیش دوره پیش‌دبستانی اجباری نبود و کودکان در 7 سالگی وارد دبستان می‌شدند اما هم والدین و هم کودکان در بدو ورود به دبستان دچار مشکلات زیادی بودند...

خوشبختانه با پررنگ شدن نقش مراکز پیش‌دبستانی و آموزش مفاهیم و محتوای آنچه در این دوره به کودک آموزش داده می‌شود، این مشکل کمتر شده است. اما آیا رفتن به پیش‌دبستانی از نظر علم روان‌پزشکی برای کودک سودمند است؟ آموزش‌های دوره پیش‌دبستانی هدفمندند و به درد کودک می‌خورند؟ آیا ضرورت دارد والدین متحمل پرداخت هزینه‌های مراکز پیش‌دبستانی شوند؟ دکتر کتایون خوشابی، روان‌پزشک کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، به این پرسش‌ها پاسخ داده است.

آیا لازم است بچه‌هایمان را به پیش‌دبستانی بفرستیم؟

بله، گذراندن دوره پیش دبستانی، کودک را برای برقراری روابط با دیگر همسالان و مربیان خود آماده می کند و زمینه یادگیری جدی در او به وجود آید. آموزش‌های پیش‌دبستانی برای سنین حدود 6 سال لازم و ضروری است و خوشبختانه آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی به اهمیت آن پی‌ برده و آموزش‌هایی را برای این سنین در نظر گرفته‌اند. به همین دلیل است که تا حدودی حضور کودکان را در مقطع پیش‌دبستانی اجباری اعلام کرده‌اند و لازم است کودکان قبل از ورود به کلاس اول مهارت‌هایی را کسب کنند.

مگر بچه‌ها در مقطع پیش‌دبستانی چه چیز یاد می‌گیرند؟

در مراکز پیش دبستانی، زمینه یادگیری مفاهیم ریاضی، استدلال و زبان‌آموزی غیرمستقیم فراهم‌ می‌شود. محور آموزش‌ها بازی است. یکی از مهم‌ترین مهارت‌‌هایی که باید در مقطع پیش‌دبستانی به بچه‌ها آموزش داده شود، مهارت‌های ظریف دستی است. برای تقویت مهارت‌‌های ظریف دستی، غیر از کار با وسایل گوناگونی که در بازار وجود دارد، (مثل خمیر و مهره) نقاشی‌کشیدن و ساخت اشکال هندسی هم به بچه‌‌ها آموزش داده می‌شود. بسیاری از والدین می‌گویند فرزند من علاقه‌ای به نقاشی‌کشیدن ندارد اما در آموزش‌های پیش‌دبستانی، بحث علاقه مطرح نیست و کودک باید تمرکز لازم برای نقاشی را پیدا کند تا مهارت استفاده از انگشتانش تقویت شود، بنابراین آموزش نقاشی در این دوران نه به صورت مستمر و جدی، بلکه به‌عنوان سرگرمی ‌بسیار مهم است و کودک باید تشویق و ترغیب شود همراه با سایر کودکان نقاشی‌کشیدن را تمرین کند. لوحه‌نویسی و آشنایی با حروف و آشنایی با اعداد نیز باید به کودکان آموزش داده شود. رشد حواس پنج‌گانه، رشد حافظه و به خاطرسپردن، مهارت مشاهده، مهارت‌های طبقه‌بندی (طبقه‌بندی 3 مفهوم شکل و اندازه و رنگ)، شناخت رنگ‌ها، مفهوم اشکال (شناخت اشکال هندسی)، مفاهیم بزرگ و کوچک، هم اندازه، بلند و کوتاه، سنگین و سبک، چاق و پهن و باریک، دور و نزدیک، مفهوم زمان (شب و روز- بعدازظهر و غروب – قبل و بعد)، مفهوم دما (گرم و سرد)، خانه و ‌خانواده، حیوانات و دوستی با آنها، ایام هفته، میوه‌ها و سبزی‌های فصلی، گیاهان، مفهوم ایمنی، وسایل نقلیه، آب و هوا، از جمله موارد دیگری است که در این مراکز آموزش داده می‌شود. علاوه بر اینها، در خیلی از پیش‌دبستانی‌ها، علاوه بر این آموزش‌ها، یک روز در هفته روز اسباب‌بازی نام گرفته و بچه‌ها می‌توانند اسباب‌بازی خود را از خانه ببرند و با هم بازی ‌کنند. همان‌طور که بچه‌ها به آموزش نیاز دارند، به تفریح و سرگرمی‌ نیز نیاز دارند. چون آموزش در کنار تفریح و سرگرمی ‌موثر است.

 یعنی ضروری است کودک در تمام ‌کلاس‌هایی که در پیش‌دبستانی وجود دارد ثبت‌نام شود؟

ببینید، آموزش‌ها در مقطع پیش‌دبستانی در حد نقاشی‌، لوحه‌نویسی، آشنایی با شکل اعداد و مفهوم اعداد، خمیربازی، زبان دوم و یک ورزش مانند ژیمناستیک است که تحرک و توانایی کودکان را افزایش دهد و مهارت تمرکز آنها را تقویت کند. اما برخی مراکز پیش‌دبستانی‌ آموزش‌های دیگری هم دارند که فقط جنبه تجاری دارد و بسیاری از والدین خود را موظف به ثبت‌نام کودک برای یادگیری این آموزش‌ها می‌کنند. مشکل این است که در این صورت، بچه‌ها از هر نوع آموزشی زده می‌شوند و حتی برای کلاس اول انگیزه لازم را نخواهند داشت. از طرفی همه می‌دانیم مثلا آموزش موسیقی‌ که در مهدها و پیش‌دبستانی‌ها داده می‌شود، کافی نیست و اگر والدین دوست دارند فرزندشان موسیقی یاد بگیرد، باید او را در کلاس‌های خصوصی یا گروهی خارج از محیط آموزشی پیش‌دبستانی ثبت‌نام کنند.

 برخی مراکز پیش‌دبستانی، آموزش‌های جدی و وسیعی در حد کلاس اول دبستان به بچه‌ها می‌دهند. آیا این آموزش‌ها لازم است؟

لازم نیست بچه‌ها خواندن و نوشتن را پیش از مدرسه یاد بگیرند چون معمولا این خواندن و نوشتن بیشتر از اینکه اعتماد‌به‌نفس بچه‌ها را بالا ببرد، باعث غرور و ایجاد اعتماد به نفس کاذب در آنها و حتی والدین می‌شود. این کار انگیزه لازم را برای یادگیری در کودکان از بین می‌برد. علاوه بر این، خیلی وقت‌ها این کودکان را به‌عنوان بچه‌های بیش‌فعال نزد ما می‌آورند چون کنار همکلاسی‌هایی می‌نشیند که تازه از آموزش الفبا شروع کرده‌اند ولی برای آنها مطالب تکراری است بنابراین انگیزه لازم برای حضور در مدرسه را ندارند و شروع به بازیگوشی می‌کنند و این می‌تواند مشکل‌ساز باشد، چه برای خود بچه‌ها، چه خانواده و چه مربیان.

 به دلیل هزینه‌های بی‌مورد و گزاف برخی مراکز پیش‌دبستانی، برخی خانواده‌ها تمایل ندارند کودکشان پیش‌دبستانی برود. اگر کودکی نتوانست این مقطع را بگذراند مشکلی برایش پیش می‌آید؟

بهتر است تمام کودکان این مقطع را بگذرانند چراکه در کلاس اول کنار بچه‌هایی قرار می‌گیرند که این آموزش‌ها را دیده‌اند و این مساله ممکن است روی اعتمادبه‌نفسشان تاثیر منفی بگذارد.

سهیلا عابدین‌پور