انواع «سواد» در آموزش و پرورش

به گزارش خبرگزاری فارس، در واژه شناسی (ترمینولوژی) آموزش و پرورش سواد/ Literacy سطحی از توانایی خواندن، نوشتن و به‌کاربردن زبان برای خواندن، گوش دادن، سخن گفتن و نحوه بیان یک مطلب که برای ارتباط لازم و کافی است و حرکت به سوی گسترش تفکر، اندیشه، رشد و تعالی را نشان می‌دهد.

خواندن و نوشتن، نوشته، معلومات، مجموعه آگاهی های علمی و ادبی، مقابل بی سوادی

سواد اجتماعی/ Social Literacy: توانایی درک و فهم مسائل اجتماعی، چگونگی زندگی اجتماعی، همزیستی مسالمت‌آمیز با دیگران و پاسداشت نظامات اجتماعی و ارزش‌ها که پایبندی به قانون، مسئولیت‌پذیری، بردباری و تحمل، مشارکت اجتماعی و مهارت‌های برقراری ارتباط را هم در بر می‌گیرد‏. دارنده سواد اجتماعی، شخصی است که آمادگی زندگی بهره‌ور به مثابه یک شهروند سازگار با تغییرات سریع در حوزه دانش و تکنولوژی، گوناگونی باورها و ارزش‌ها را دارد و می‌تواند با دیگران همزیستی مسالمت آمیزی داشته باشد.

مجموعه معلومات و آگاهی های اجتماعی

سواد اطلاعاتی/ Information Literacy: مجموعه قابلیت‌ها، توانایی‌ها و مهارت‌هایی که فرد، به‌منظور درک، ارزیابی و تشخیص نیاز اطلاعاتی و دستیابی و استفاده از منابع اطلاعاتی برای حل مشکلات و مسائل خود، تصمیم‌گیری‌های مؤثر و کارآمد و ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی به آنها نیازمند است.

مجموعه معلومات و مهارت‌های اطلاعاتی

سواد اقتصادی/ Economic Knowledge: توانایی شناسایی مسائل اقتصادی، هزینه‌ها، منافع، تجزیه و‌ تحلیل مشوق‌ها در موقعیت‌های اقتصادی، بررسی پیامدهای تغییر در شرایط اقتصادی و سیاست‌های عمومی، گردآوری و سازماندهی شواهد اقتصادی و وزن‌دهی هزینه‌ها در برابر مزایا و منافع آن.

دانش اقتصادی

سواد خواندن/ Reading Literacy: توانایی درک و بازاندیشی در متون فرم‌های نوشتاری زبان و استفاده از آن در جامعه‌ای که آن را در خواست می‌کند، یا فرد آن را ارزش‌گذاری می‌کند، به‌منظور دستیابی به هدف‌های فرد، توسعه دانش و توانمندی‌های بالقوه خود و مشارکت در جامعه. نوآموزان با این توانایی می‌توانند معنای متون متفاوت را در یابند و برای یادگیری و شرکت در جامعه با سوادان یا برای سرگرمی و لذت آن را بخوانند.

سواد دیداری/ Visual Literacy: توانایی درک محتوای یک پیام که فقط به‌وسیله کارافزارهای دیداری منتقل می‎شود. وقتی مهارت‌های ادراک بصری در فرد گسترش یابد، به شخص این توان را می‌دهد که پیام‌های تصویری، نمادها و نشانه‌های طبیعی یا انسان ساخت را که در محیط اطراف با آنها روبرو است، به درستی تشخیص دهد و تفسیر نماید.

سواد بصری

سواد رایانه‌ای/ Computer Literacy: دانش و درکی از رایانه‌ها که با توانایی استفاده مطلوب از آنها همراه است. گاهی اوقات مردم به غلط تصور می‌کنند که کار با رایانه به دانش فنی، مهارت در ریاضیات و الکترونیک نیاز دارد. در پایین‎ترین سطح کاربردی رایانه، نحوه روشن کردن آن، آغاز کردن و به پایان رساندن چند برنامه ساده و ذخیره سازی و چاپ اطلاعات اهمیت دارد. در سطوح بالاتر، جزئیات بیشتری، در رابطه با توانایی کاربران قوی برای کار با برنامه‌های پیچیده و احتمالا برنامه نویسی به زبان‌هایی چون Basic یا C، مطرح می‎شود. در بالاترین سطوح، دانش تخصصی و فنی موضوعاتی چون الکترونیک و زبان اسمبلی به میان می آید.

آشنایی با رایانه، در حد توانایی استفاده و رفع نیازهای روزمره خود.

دانش کامپیوتر

سواد رسانه‌ای/ Media Literacy: توانایی و قدرت دسترسی، تحلیل، ارزیابی و انتقال اطلاعات و پیام‌های رسانه‌ای که می‌توان در چارچوب‌های مختلف چاپی و غیر چاپی عرضه کرد. به عبارت دیگر، یک نوع درک متکی بر مهارت است که بر اساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و تولیدات آنها را شناخت و از یکدیگر شناسایی و تفکیک کرد.

آمیزه‌ای از تکنیک‌های بهره‌وری مؤثر از رسانه‌ها و کسب بینش و درک برای تشخیص رسانه‌ها از یکدیگر.

سواد زیست محیطی/ Environmental Literacy: مجموعه‌ای از ارزش‌ها و توانایی‎های درک و فهم مسائل زیست بوم شهری و طبیعی و در برگیرنده معرفت عمیق در باره منابع طبیعی و حیات وحش برای حفاظت آگاهانه از آن.

سواد سیاسی/ Political Literacy: مجموعه دانش، مهارت‌ها و تعهدات ضروری که برای آگاهی، درک، فهم و تحلیل مسائل و عملکرد سیاسی در سطح ملی و فراملی، عزت و اقتدار ملی، ساختار سیاسی کشور، وحدت و منافع ملی، مشارکت سیاسی، توانایی تصمیم‌گیری و پیش‌بینی‌ها و مانند آن، مؤثر و ضروری است.

سواد علمی/ Scientific Literacy: ظرفیت و توانایی استفاده از دانش و معلومات، درک و فهم مفاهیم و فرآیندهای مورد‌نیاز و توانایی توصیف و پیش‌بینی پدیده‌ها، طرح سؤالات و استخراج نتایج متقن، برای تصمیم‌گیری در امور شخصی و مشارکت در امور مختلف. به عبارت روشن‌تر، قابلیت‌های مرتبط با پرسشگری، پژوهش و یافتن پاسخ برای پرسش‌ها‏ی برخاسته از کنجکاوی در خصوص زندگی روزمره، به‌منظور دانستن و کمک به تصمیم‌گیری درباره دنیای طبیعی و تغییراتی که از طریق فعالیت‌های انسانی امکان‌پذیر می‎شود.

سواد فرهنگی ـ هنری/ Art - Cultural Literacy: میزان و درجه آشنایی فرد با مفاهیم و مسائل فرهنگی و هنری که در یک جامعه مهم و برجسته تلقی می‌شود. در سواد فرهنگی- هنری در عرصه‌هایی چون درک و فهم فرهنگی- هنری، حفظ و توسعه میراث فرهنگی، هویت ملی و مانند آن مدنظر است.

سواد فناوری/ Technology Literacy: میزان شناخت درباره چیستی فناوری، شیوه کارکرد و نیز مهارت چگونگی استفاده اثربخش و کارآ از فناوری‎های گوناگون در جمع‎آوری، پردازش، ارزشیابی و ترکیب اطلاعات و حل مسائل، مقاصد ویژه و تحقق اهداف قصد شده.

سواد تکنولوژیک

سواد معنوی/ Spiritual Literacy: مجموعه آگاهی‌ها، توانمندی‌ها و قابلیت‌های ضروری در عرصه‌های دینی، ایمان و باورهای دینی و تعالی اخلاقی، عزت و کرامت نفس و مانند آن.

دانش دینی و اخلاقی

سواد میان فرهنگی/ Intercultural Literacy: توانایی تطبیق و درک و فهم تشابهات و تفاوت‌ها در آداب و رسوم، ارزش‌ها و باورهای فرد از فرهنگ خود و سایر فرهنگ‌ها. شخصی که دارای سواد میان فرهنگی است، به روشنی از نحوه تعامل و اثر‌پذیری متقابل و رفتار و کردار خود و سایرین از باورها، ارزش‌ها و حساسیت‌های فرهنگی مردمان سایر ملل آگاهی داشته و به مسائلی نظیر تبعیض، نژادپرستی، پیش‌داوری و رفتار و کردار کلیشه‌ای یا قالبی حساس است. با سواد میان فرهنگی، از محدوده فرهنگ خود فراتر رفته و سایر فرهنگ‌ها را نیز مورد کاوش قرار می‌دهد.

سواد ریاضی/ Math Literacy: درک، تشخیص و درگیر شدن با ریاضی و قضاوت شایسته در باره آن به‌عنوان ضرورت زندگی فرد، به‌عنوان شهروند سازنده، علاقه‌مند و اندیشمند در زمان حال و آینده.